Kaczyka – to wieś na Bukowinie południowej, w województwie Suczawa, w której do dziś mieszkają potomkowie polskich górników, przybyłych na Bukowinę już pod koniec XVIII w. W Kaczyce działa Stowarzyszenie Polaków, filia Związku Polaków w Rumunii, której prezesem od wielu już lat jest Krystyna Cehaniuc. Działa też prężnie Dom Polski. W miejscowej szkole języka polskiego dzieci uczyć się mogły od początku lat 90. XX w., głównie dzięki nauczycielom kierowanym z Polski. Obecnie polskiego uczy miejscowy nauczyciel.
Kaczyka to jedno z popularniejszych miejsc turystycznych na Bukowinie. Znajduje się tutaj chętnie odwiedzana przez turystów kopalnia soli oraz jedno z ważniejszych dla katolików w Rumunii sanktuariów maryjnych. Ze względu na swoją historię nazywana „Bukowiną w pigułce”, zamieszkiwana bowiem była przez żyjących w zgodzie prawosławnych Rumunów, grekokatolickich Ukraińców oraz Polaków i Niemców, którzy byli katolikami. Do dziś w Kaczyce funkcjonują kościoły tych trzech wyznań.
Kaczyka jest także bardzo ważna dla dziejów polskiego osadnictwa na tych terenach, była bowiem pierwszym zasiedlonym zwarcie przez Polaków miejscem w obrębie dzisiejszej Rumunii. A fakt ten nierozerwalnie związany jest z odkryciem tutaj złóż soli i budową kopalni.
Pod koniec XVIII w. cesarz Józef II wydał rozkaz poszukiwania soli kamiennej na Bukowinie. W rejonie Kaczyki od dawna znane były słone źródła i już w 1791 r. ruszyła tu kopalnia soli. Na jej potrzeby sprowadzono pracowników najpierw z terenów dzisiejszej Ukrainy, a potem w latach 1791-1792 polskie rodziny z Bochni i Wieliczki. Wieś z czasem stała się więc wielonarodowa i wielowyznaniowa, Polacy stanowili bardzo aktywną grupę kolonistów i przez długi czas najliczniejszą. Życie wszystkich mieszkańców Kaczyki wiązało się z kopalnią soli. Została ona definitywnie zamknięta w 2003 r. Dziś szyb Ferdynanda mieści trasę turystyczną z wykutą w soli kaplicą św. Barbary, jeziorkiem, dawną salą balową, niewielkim muzeum czy boiskiem.
Pierwszym stałym duszpasterzem katolickim w Kaczyce był pełniący tę posługę w latach 1794-1843 ks. Jakub Bogdanowicz. To jego staraniem wybudowano w 1810 r. drewniany kościółek pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. On także sprowadził do Kaczyki ze Stanisławowa kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, czczoną do dziś jako cudami słynący obraz Matki Boskiej Kaczyckiej. W 1844 r. erygowano parafię w Kaczyce, której pierwszym proboszczem został ks. Jerzy Mazanek. W 1902 r. duszpasterstwo w Kaczyce przejęło Zgromadzenie Księży Misjonarzy z Krakowa. Jednym z najbardziej zasłużonych dla rozwoju parafii w Kaczyce był działający jako pierwszy ks. Kasper Słomiński. 16 października 1904 r. ówczesny arcybiskup lwowski Józef Bilczewski dokonał konsekracji nowej świątyni, wzniesionej na miejscu starej według projektu lwowskiego architekta Teodora Talowskiego. Tego samego dnia abp Bilczewski poświęcił także przebudowaną kapliczkę pw. św. Barbary wykutą w soli w podziemiach kopalni. Do nowego kościoła przeniesiono także cudami słynący obraz Matki Boskiej.
Polscy księża misjonarze prowadzili kaczycką parafię do końca lat 60. XX w. Obecnie prowadzą ją rumuńscy franciszkanie. W roku 1996 kościół parafialny w Kaczyce otrzymał status sanktuarium diecezjalnego, a 15 sierpnia 1997 r., w obecności biskupa Pertru Gherghela i nuncjusza apostolskiego Janusza Bolonka, został wyniesiony do rangi sanktuarium narodowego. 14 marca 2000 r. papież Jan Paweł II nadał kaczyckiej świątyni tytuł bazyliki mniejszej. 10 lat później na przykościelnym placu, któremu nadano imię Jana Pawła II stanął także pomnik świętego papieża – Polaka, ufundowany przez powiat rybnicki, w skład którego wchodzi gmina Świerklany – partnerska gmina Kaczyki. Sanktuarium w Kaczyce jest obecnie jednym z najważniejszych centrów pielgrzymkowych w Rumunii. Jego sława sięga też daleko poza granice.
Wzmianka o pierwszej polskiej szkole pochodzi z 1812 r. Była najwcześniej działającą szkołą polską na terenie Bukowiny południowej. Języka polskiego uczono w kolejno funkcjonujących szkołach w Kaczyce aż do roku 1963. Po rewolucji 1989 r. język polski jako przedmiot nauczania wrócił do Kaczyki w roku 1990 i nauczany jest tam do dziś.
W 1906 r. na gruncie parafialnym wzniesiono budynek, który nazywano „Domem Polskim”. Mieściła się tam świetlica Towarzystwa Polskiego Bratniej Pomocy i Czytelni Polskiej. Obiekt ten spłonął w czasie I wojny światowej. W tym samym miejscu, na starych fundamentach wzniesiono nowy budynek ‒ był to docelowo „Dom pielgrzyma”, choć funkcjonowały również nazwy „Dom Polski” i „Czytelnia”. W roku 1952 budynek został upaństwowiony i był wykorzystywany jako powszechnie dostępna świetlica wiejska. W 1990 r. wrócił pod opiekę parafii i był wykorzystywany m.in. jako miejsce noclegowe dla pielgrzymów. W nim także odbywały się pierwsze spotkania organizacji polonijnej w Kaczyce powstałej po upadku komunizmu.
Dnia 15 września 1991 r. została zainicjowana działalność Stowarzyszenia „Dom Polski” w Kaczyce, które zostało zarejestrowane 30 września tegoż roku. Na czele dziesięcioosobowego wybranego wówczas komitetu stanęli Sigismund Filţinger i Cristina Cehaniuc, która przejęła obowiązki prezesa w roku 1994 i do dziś pełni tę funkcję. 16 kwietnia 1997 r. odbyło się poświęcenie i uroczyste otwarcie Domu Polskiego, który służy miejscowej Polonii do dnia dzisiejszego jako miejsce spotkań i uroczystości.
W okresie II wojny światowej Kaczyka doznała licznych zniszczeń. Po wojnie w ramach repatriacji około połowa kaczyckich Polaków powróciła do ojczyzny. Część potomków polskich górników żyje jednak w Kaczyce do dziś.
Działa Dom Polski i lokalna filia Związku Polaków w Rumunii. Choć dziś Polaków w Kaczyce jest stosunkowo niewielu, to są nadal widoczni i aktywni w życiu swojej wielonarodowej i wielowyznaniowej społeczności, pielęgnując pieczołowicie swoje korzenie. Wnieśli bezspornie ogromny wkład w powstanie i rozwój Kaczyki.
Elżbieta Wieruszewska-Calistru
